Aelbrechtskolk

In 1389 verleende Aelbrecht van Beieren, Graaf van Holland en Zeeland, aan Delft het recht om een eigen scheepvaartverbinding van Delft naar de Maas te graven. Het water van die afsplitsing van de Schie moest door de Schieland Hoge Zeedijk heen om in de Maas uit te komen. Precies tussen de havensteden Schiedam en Rotterdam, waar Delft voorheen havengelden moest betalen. Dat geld kon Delft nu dus zelf houden. Er werd daartoe tegen het jaar 1400 een opening in de dijk gemaakt, die bij hoge waterstanden kon worden afgesloten middels een stevige   sluis.

De eerste sluis was daar waar zich nu Café De Oude Sluis bevindt. In 1594 werd die eerste sluis vervangen en verplaatst. Veel van de panden die hier stonden moesten wijken voor de nieuwe Schiedamseweg, die rond 1910 werd doorgetrokken naar de Binnenweg om een directe verbinding tussen Schiedam en Rotterdam tot stand te brengen. Die veranderingen zijn op de pagina over  het Lage Erf goed te zien.

De Aelbrechtskolk is een voormalige schutsluis. Dat is een aan beide zijden met sluisdeuren afgeschermd deel in waterweg, teneinde verschillen in de hoogte van het water te kunnen compenseren en om te voorkomen dat schepen met een te sterke stroming te maken krijgen. Het water tussen de twee sluizen noemt men een kolk. Daarin kan de hoogte van het water worden geregeld, zodat schepen normaal hun weg kunnen vervolgen. De sluis doet nu geen dienst meer en de oude doorgang is afgesloten met betonnen schotte en volgestort zand.

De meeste panden rond de Aelbrechtskolk staan inmiddels op de Nationale Erfgoedlijst.

…en in het koele licht van februari 2004. Merkt u dat het huizenblok dat boven de sluis zichtbaar is nogal verschilt op beide foto’s? Die oude panden aan de Aelbrechtskade, aan de andere kant van de Schie, zijn inmiddels allemaal gesloopt en vervangen door nieuwbouw. Mooi hè? …Toch…?

Een kolk, ook wel schutkolk genoemd, is een ruimte tussen de deuren van een schutsluis. Deze vormt de buffer tussen de hoge waterstand achter de ene, en de lage waterstand achter de andere sluisdeur.

Hierboven een foto van de Kolk op 19 januari 2005. Tussen twee regenbuien door schijnt een lage zon onder de wolken door op de oostkant van de Kolk en de Voorhaven. Hieronder een foto vanaf bijna dezelfde plaats, met een groothoeklens op m’n Sony DSC-V1, op 3 maart. Bedekt met sneeuw heeft Delfshaven nog altijd een hoog “Anton Pieck gehalte”, ik mis alleen nog een arreslee en een koek-en-zoopie kraam op het ijs…

Er zijn nog meer sneeuwfoto’s 

Schuin tegenover het Zakdragershuisje aan het begin van de Kolk aan de noordzijde, en op de hoek met het Achterwater staan deze fraaie oude panden. De opgestapelde stoeltjes zijn van “Stadsbrouwerij De Pelgrim”, die in deze hoek net uit het zicht valt. De gevel en toren van de kerk zijn nog net te herkennen.

In dit straatje zijn zeer fraaie eeuwenoude gevelstenen te vinden, waarvan hieronder enkele detailfoto’s.

Restauratie 1998-2002

Aan het eind van de vorige eeuw waren de kademuren in slechte staat, onder andere door boomwortels, uitgeregende voegen en zwaar wegverkeer. Ook de aanleg van de metrobuizen in de jaren ’80 had verzakkingen van de kademuren veroorzaakt. Aan de kant van de sluis was dat maar liefst 40mm. Het bleek dat de muren aan de oostzijde enigszins onderuit waren gezakt. Hoewel afbrokkelende muren waar planten uit groeien wel iets romantisch uitstralen, is dat uiteraard geen houdbare situatie voor een Rijksmonument. 

Het voormalige burgemeestershuis, Aelbrechtskolk 35b

In het achterhuis van dit schitterend gerestaureerde pand is het Twotel éénkamerhotel gevestigd. Volgen hun website dateert het uit 1592. Bevestiging daarvan is nergens terug te vinden. Volgens Stadsherstel dateert het pand uit ca.1900. Tenzij met “burgemeestershuis” wordt gerefereerd aan een gepensioneerde oud-burgemeester is ook dat onwaarschijnlijk, omdat Delfshaven uitsluitend in de zelfstandige periode tussen 1811 en 1886 eigen burgemeesters kende, te weten: 
  1811 – 1834   Jan Kruyff (maire/schout tot het einde van de Bataafse Vrijheid in 1825)
  1835 – 1840   Bernard Godfried Gijsing 
  1841 – 1854   Pieter van der Hilst 
  1854 – 1866   Leendert Adrianus Bruijn 
  1866 – 1870   Johan Wilhelm Rösener Manz 
  1870 – 1879   Gerhardus Bastianus van Duyl 
  1879 – 1886   Frédéric van Citters 

Hieronder enkele oude en zeer oude sfeervolle prenten en foto’s. De meeste hiervan vond ik op het internet. 
De meeste foto’s heb ik licht bewerkt met contrast/scherpte filters. Zie ook de linkspagina voor de bronnen.

De Aelbrechtskolk op een winterse dag rond 1900, voor de aanleg van de Schiedamseweg.

De Kolk rond 1800, door Gerrit Groenewegen getekend vanaf de brug over de Grote Sluis.

De aan de Aelbrechtskolk gelegen markante historische panden hebben een eigen pagina in dit onderdeel.

de pagina  de kop en de sluis in 1900 gaat dieper in op het doortrekken van de Schiedamseweg en de huizen die vooraan de Aelbrechtskolk westzijde zijn gesloopt om hiervoor de ruimte te maken.