Achter het eindpunt van de Delfshavense Schie, ter hoogte van de sluis naar de Aelbrechtskolk was een groot plein. Dit lag onderaan de hoge zeedijk en werd het Lage Erf of ook wel het Laag Werf genoemd. Bij de aanleg van de Schiedamseweg moest de helft van de toenmalige grootte dit plein, inclusief de huizen die eraan grensden, het veld ruimen. Bij het doortrekken van de Schie naar de Coolhaven verdween de andere helft. Op, en voornamelijk tegen, de locatie van dit plein bevindt zich nu de Lage Erfbrug.

Op een uitsnede van een oude kadasterkaart heb ik de meest ingrijpende 20e-eeuwse topografische veranderingen duidelijk gemarkeerd. Klik  hier of op de kaart om een gedetailleerde versie te openen.

Van oudsher komen bij het Lage Erf verscheidene wegen samen: de weg naar Overschie (en verder naar Delft) via de Aelbrechtskade en de weg naar Rotterdam via de Binnenweg. Naast het Lage Erf liep de weg omhoog via De Afrel (of de Hol) naar de zeedijk die de doorgaande verbinding vormde tussen Rotterdam en Schiedam.

De hoofdweg naar Rotterdam liep tot 1897 over de zeedijk: via de Rotterdamsche Dijk, tegenwoordig de Havenstraat, over ‘Den Hogen See Dyck’ en dan (bij benadering) de Pieter de Hoochstraat en de Westzeedijk. 

De Binnenweg was een smal kronkelend landweggetje dat werd gebruikt als een binnendoor-route via het Gelderse pad en de Coolsche weg door de polders van het Ambacht Schoonderloo en Cool. 
In 1879 werd dit pad vervangen door de Nieuwe Binnenweg: een brede en lommerrijke winkelstraat die de vanaf toen nieuwe hoofdverbinding vormde tussen Rotterdam en Delfshaven.

Tekening uit 1613 van Willem Luysz van Kittensteyn: Spaanse troepen plunderen Delfshaven in 1572. Op de voorgrond de Delfshavense Schie, de twee sluisbruggen aan weerszijde van de Aelbrechtskolk en de Spaanse troepen die, komend vanaf de Rotterdamse Dijk (links omhoog) wat nu de Havendijk is, en vanaf de Binnenweg (links tussen de huizen door) op het Lage Erf worden bevochten. De opvallende sluistorens op de bruggen over beide sluizen zijn ook te zien op andere tekeningen uit deze periode.

Het Stadsarchief Roterdam vermeldt het volgende over de oorsprong van de Binnenweg:

Al in 1454 liep door de Coolpolder een binnenweg van Rotterdam naar Schoonderloo. Ze werd Coolsche weg of Binnenweg genoemd. Deze had een afslag naar Delfshaven; het laatste gedeelte komt voor als Schoonderloosche of Delfshavensche weg of Binnenweg, maar heet na 1610 gewoonlijk Geldelooze pad. Hier vandaan liep een uitpad over een vonder of passerel naar de Ossewei en daarover naar het Lage Erf. 

De bebouwing aan de Binnenweg bij Rotterdam had in de 17de eeuw de tegenwoordige Mauritsstraat bereikt; in 1706 werd dit gedeelte bestraat en met bomen beplant. Pas het graven van de Westersingel bracht hierin verandering. Ten westen daarvan op Delfshavens grondgebied kwamen toen ook straten en sinds 1852 bestaan er plannen om de Binnenweg te verbeteren en een betere verkeersweg te maken tussen Rotterdam en Delfshaven. 

In 1876 werd daarmee begonnen. De oude Binnenweg bleef tot de Josephstraat bestaan, doch vandaar is zuidelijk van de bestaande Binnenweg een nieuwe verkeersweg gemaakt tot het hierboven genoemde uitpad. Dit pad werd verbeterd en verbreed tot Delfshaven. In 1888 is voor het gedeelte van de Coolsingel tot Westersingel de bijvoeging ‘oude’ verdwenen, het gedeelte van de Westersingel tot Josephstraat behoort tot de Nieuwe Binnenweg. Het oude gedeelte, dat van de Josephstraat de polder inliep langs de tegenwoordige Schietbaanstraat, tot waar het met een hoek op de tegenwoordige Schonebergerweg uitkwam, bleef Oude Binnenweg en van die hoek tot het kerkhof te Schoonderloo, Geldelooze pad of Zwarte wegje. 

In 1894 waren èn deze Oude Binnenweg èn het Geldelooze pad verdwenen door de aanleg van straten. In 1977 is de bijvoeging ‘oude’ weer in ere hersteld voor het gedeelte van de Binnenweg tussen Karel Doormanstraat en Westersingel. Het gedeelte van de weg tussen Coolsingel en Karel Doormanstraat heet sinds 1971 Binnenwegplein.

Verder: foto’s vanaf 1900 tot 1915

Boven en onder: het Lage Erf vanuit het zuiden, met zicht op de Schie, en vanuit het noorden. De sluis is te zien middenin de foto en de huizen erboven staan aan de Kolk. Beide foto’s dateren van rond 1900.

Deze foto van rond 1900 biedt een interessante blik op het Lage Erf, vanaf de Aelbrechtskolk en door de geopende sluis. Het hoogteverschil met de op dijkhoogte gebouwde huizen aan de Kolk is opmerkelijk.

Een foto uit 1902, vanaf een plaats tussen de Aelbrechtsbrug en herberg “De Vergulde Swaen”. Rechts het Lage Erf. Langs de balkons van Herberg “De Vergulde Swaen” zien we de Aelbrechtskade. De hoek met de Binnenweg is rechts op de foto te vinden, bij de bomen.

Op deze foto uit ca. 1900 zien we het begin van de Havenstraat gezien vanaf de oude Aelbrechtsbrug. Aan de rechterkant bevindt zich de Kolk. Het voorste pand is de bakkerij van de heer J.H.M. Büsemeyer. Het derde huis is Café De Winter. Het blok verderop is een paar jaar later afgebroken om plaats te maken voor de bocht in de tramrails. Het huizenblok vooraan werd gesloopt bij de aanleg van de Schiedamseweg. Links op de foto zien we het Lage Erf met de omnibus bij het begin van de Nieuwe Binnenweg.

Rechts op de foto: de sluis, gezien vanaf de Delfshavense Schie. Op de plaats van het gebouw rechts, het sluiswachtershuis, staat nu Café de Oude Sluis”. De bakkerij recht voor ons staat op het Lage Erf in een rij van drie panden.. 

We staan nu in 1910 op de Nieuwe Binnenweg waar deze omhoog loopt naar de Havenstraat. Links op de foto is Café De Winter te zien. Ernaast ligt het Lage Erf. Om de hoek rechts begint de Aelbrechtskade. Dit pand staat ook op de laatste foto op de pagina over de kop en de sluis rond 1900.

We zijn een stukje doorgelopen. Weer zien we Café De Winter op deze prent uit 1912. In het verlengde van de lantarenpaal naast het pand rechts is Herberg de Vergulde Swaen zichtbaar. Het lichte pand verderop, met de klokgevel, is het hoekpand Aelbrechtskolk – Mathenesserdijk. Dit pand hoort bij het huizenblok dat rond 1912 werd gesloopt om ruimte te maken voor de Schiedamseweg. Links kijken we de Havenstraat in.

Tussen dit zonbeschenen wegdek van de hoek Binnenweg-Aelbrechtskade en de door het tegenlicht donkere huizen en sluismuren erachter ligt het eindpunt van de Schie. Er is een scheepsmast te zien. Dit oplopende stuk naar de dijk waarover de Havenstraat loopt noemde men “de Hol”. De bestrating buiten ons blikveld achter de Hol (“Bol” zou een betere naam zijn geweest) loopt af naar het Lage Erf.

Een blik langs de Aelbrechtskade. De foto hierboven is uit 1910, de foto hieronder van het Lage Erf werd 10 jaar later gemaakt. De Binnenweg was toen al doorgetrokken naar de Schiedamseweg.

Al deze huizen aan de Aelbrechtskade werden in de jaren twintig gesloopt vanwege de aanleg van de Coolhaven. De Delfshavense Schie werd verbreed en recht getrokken en voorzien van een nieuwe kade met een bredere rijweg.

Opnieuw de Aelbrechtskade (1912), maar nu kijken we de andere richting op, naar de hoek Binnenweg.

Een ingekleurde foto uit 1914. We zien de Nieuwe Aelbrechtsbrug en erachter de Schiedamseweg. De fotograaf staat op de Aelbrechtskade. Op de voorgrond de restanten van Het Lage Erf. De weg er op is de nieuwe verbinding tussen de Nieuwe Binnenweg en de Schiedamseweg. Hiermee werd een stuk van de weg afgesneden. Ervoor moest men ook een stuk over de Havenstraat. De Schiedamseweg was nu een belangrijke en snelle doorgaande verbinding tussen Rotterdam en Schiedam geworden.

Hieronder een erg mooie foto van de Nieuwe Binnenweg aan het begin van de twintigste eeuw. Aan de rechterkant ligt het destijds nog onbebouwde Land van Hoboken.

Lage Erfbrug

Het graven van de Coolhaven als nieuwe verbinding tussen de Schie en de Nieuwe Maas betekende dat er een nieuwe brug gebouwd moest worden tussen de Schiedamseweg en de Nieuwe Binnenweg. Omdat de brug ter hoogte van het Lage Erf kwam te liggen kreeg deze de naam Lage Erfbrug. De foto uit 1925 toont de bouw van deze brug en rechts daarvan het begin van de Coolhaven die vanaf 1933 via de Parksluizen de doorgaande verbinding zou gaan vormen met de Nieuwe Maas.

De Aelbrechtsbrug kon daarmee komen te vervallen. De sluis werd gedicht en het incidentele scheepvaart-verkeer richting Delfshaven, dat nu niet langer in verbinding stond met de Nieuwe Maas via de eveneens gedichte Ruigeplaatsluis, werd omgeleid via de Achterhaven. Delfshaven was niet langer een zeehaven…

De foto uit 1930 hierboven zien we hoe de Binnenweg met een flauwe bocht vanaf de Lage Erfbrug overgaat in de Schiedamseweg, De kerk die we zien is de voormalige Sint Antonius Abt aan de Jan Kruijffstraat.

Op deze foto uit 1927 van de Lage Erfbrug is er ook aan de Aelbrechtkolk inmiddels stevig verbouwd. 

Hieronder vanuit een hogere zichthoek. 1931

1937 – Het Pand van Kreijmborg heeft later aan de overkant van de Nieuwe Binnenweg een tegenhanger gekregen in dezelfde bouwstijl. De foto onder deze geeft de huidige situatie weer.

Overigens zijn alle destijds nieuwe panden aan de Aelbrechtskade die op de foto’s te zien zijn vanaf eind jaren negentig gesloopt en vervangen door moderne hoogbouw. Zie de foto’s hieronder. Het kleine brugwachtershuisje heeft alle vernieuwingen overleefd en is opgenomen in de lijst van cultureel erfgoed.

voor wie de inleidende pagina’s niet heeft gelezen:
Dat de naam Aelbrecht wel erg veel voorkomt in Delfshaven komt omdat het Aelbrecht van Beieren, graaf van Holland en Zeeland, was die in 1389 toestemming aan Delft verleende tot het graven van een scheep-vaartverbinding via Overschie naar de “Merwe” (nu stroomt hier de Nieuwe Maas) bij het “Ambacht Scoenreloe” (het voormalige dorp Schoonderloo), om daar een zeehaven te vormen: dat werd Delfshaven.

Meer over de achtergronden van dit stukje Delfshaven vindt u op De Kop en de Sluis rond 1900