Tijdbalk 1400-1700

Periode: +/- 1350 tot +/-1500 – Hoekse en Kabeljauwse Twisten

1389

Aanleg Delfshavense Schie

Aelbrecht van Beieren, graaf van Holland en Zeeland, verleent Delft het recht om een eigen scheepvaartverbinding met de Maas te graven langs Overschie, waar de rivier zich splitst in de Schiedamse Schie en de Rotterdamse Schie. De Oude Schie (Delf) is dan al verbreed en uitgediept. Delft wil met deze eigen zeehaven concurreren met het eind 13e eeuw ontstane Rotterdam, met name in de laken- en bierexport. Bovendien omzeilt men zo de tol die aan de Schiedamse en Rotterdamse sluizen moet worden betaald. Men graaft de Delfshavense Schie. In de “Schielands Hoge Zeedijk” bouwt men een sluis of ‘verlaat’. Achter de sluis graaft men een kolk met aansluitend weer een sluis en een haven. Op oude prenten (zie de pagina over het Lage Erf) is te zien dat deze sluizen waren voorzien van hoge sluistorens. Er vestigen zich vissers en handelslieden bij de sluis en er ontstaat vanaf 1400 buiten de zeedijk een kleine nederzetting. De eerste havens zijn Kolk (nu Aelbrechtskolk) en de Haven (later Oude Haven en bij de annexatie door Rotterdam in 1886 omgedoopt tot Voorhaven). Er wordt een raadhuis gebouwd als dependance van het raadhuis te Delft. “Delf’s Haven” heeft de (lage) status van “kolonie” van de stad Delft, met veel beperkingen en verboden voor Delfshaven.

1380

Haringvisserij – de Grote Visserij

Na de uitvinding van het haring-kaken door Willem Beukelszoon van Biervliet PRENT in 1380 wordt de haringvisserij, -verwerking en -export de belangrijkste vorm van viserij. Dit wordt daarom aangeduid als de grote visserij. De minder belangrijke walvisvaart noemt men de kleine visserij. Ook deze grote “vissen” werden gevangen met betrekkelijk kleine schepen. In de 17e en 18e eeuw werden daarvoor vaak de dikbuikige fluiten ingezet.

1404

De aanleg van de Kolk wordt voltooid

(bron: Delven in Delfshaven van Herman Romer)

1417

Bouw van de “St.-Anthonys Capel” met een afzonderlijk houten “Klockhuys”.

Dit doet vermoeden dat een kerktoren destijds buiten de begroting viel voor wat nu het oudste gebouw van Rotterdam is.

1421

De (2e) St.-Elisabethsvloed

veroorzaakt in de nacht van 18 op 19 november, de feestdag van de Hongaarse prinses Elisabeth van Thuringen (de “vorstin der naastenliefde”), grote overstromingen. De Grote Waard, een welvarend gebied van ruim 45.000 hectaren tussen Dordrecht-Woudrichem-Heusden-Geertruidenberg, wordt door de vloed verzwolgen. Volgens de overlevering gaan 72 dorpen verloren en komen ca. 4000 mensen om door het hoge water. De Biesbosch met zijn kreken en killen is door deze ramp ontstaan. Ook Delfshaven wordt getroffen door de overstromingen.

1428

Filips van Bourgondië wordt regent van Holland.

1450: Uitvinding Boekdrukkunst (Lauwrens Janszoon Koster of Johan Gutenburg)

1451

Aanleg van de Nieuwe of Oost Haven

(nu Achterhaven)

1488/’89

Jonker Fransenoorlog

1488

Plunderingen tijdens de Hoekse en Kabeljauwse Twisten

Plunderingen tijdens de Hoekse en Kabeljouwse Twisten Ondanks de Zoen van Delft in 1428 zijn de partijtwisten nog niet beëindigd. Tussen 1482 en 1493 is het opnieuw onrustig in Holland. Vanuit Zeeland en Utrecht (Montfoort) proberen de Hoeken Hollandse steden in te nemen. De Hoeken in het Zeeuws-Vlaamse Sluis kiezen Frans van Brederode tot hun leider. Deze Jonker Frans lukt het om met zijn vloot op 18 november 1488 Rotterdam met hulp van binnenuit te verrassen. Hierna bezet hij Delfshaven en Overschie. Vanuit Rotterdam plunderen de handlangers van Frans het omliggende platteland en doen pogingen om verschillende steden te veroveren, zoals Schoonhoven, wat mislukt, en Woerden en Geertruidenberg, wat wel slaagt. Delfshaven wordt volkomen geplunderd door Hoekse troepen en verliest alle haringschepen. De stad Delft zelf weet de aanvallen wel af te slaan. In 1489 wordt er een einde gemaakt aan de overheersing van Jonker Frans. In 1492 bereikt Columbus (Christophoro Columbo, geboren te Italië) het huidige Amerika. De ontdekking van de “Nieuwe Wereld” wordt beschouwd als het einde van de Middeleeuwen.

1489: Er wordt een einde gemaakt aan de overheersing van Jonker Frans.

1492: Columbus (Christophoro Columbo, geboren te Italië) bereikt het huidige Amerika. De ontdekking van de “Nieuwe Wereld” wordt beschouwd als het einde van de Middeleeuwen.

1492: De stad Delft koopt de heerlijkheid Overschie. NB. – De benaming “heerlijkheid” houdt in dat er aan de locatie bijzondere rechten zijn verleend door de (land)heer van dat gebied..

16e eeuw – kerkscheiding: Maarten luther, Calvijn, reformatie en contra-reformatie.

1536

Massale leegloop Delft naar Delfshaven

In het begin van de zestiende eeuw telt Delfshaven zo’n 120 huizen en vierhonderd inwoners. De meeste 16e-eeuwse huizen in Delfshaven zijn dan nog van hout. Delft valt ten prooi aan brand en vreest nu massale leegloop naar Delfshaven. Er volgt een verbod op huizenbouw, bedrijfsvestiging en allerlei aan scheepvaart gerelateerde activiteiten.

1540

Achterwater

Tussen 1540 en 1560 wordt de Achterhaven verlengd. Die nieuwe haven krijgt een versmallende uitloop tot aan de Kolk. Dat nieuwe deel noemt men het Achterwater. Aannemelijk is dat bij die gelegenheid ook het Kraanhuis<link naar erfgoed> in de Voorstraat wordt gebouwd als sluisverbinding.

1554

Start bouw Raadhuis “Stadt-huys”

Bouw van het Raadhuis <link erfgeod> , indertijd “Stadt-huys” genoemd. In 1721 echter volledig verbouwd

Periode: 1568-1648 – Tachtigjarige Oorlog

1580: Spaanse Filips II bezet Portugal en wordt daarmee Filips I van Portugal. Deze Iberische Unie duurt van 1580 tot 1640

1572

Rampjaar Spanjaarden en Geuzen plunderen Delfshaven

De aanwezigheid van Spaanse troepen van de landvoogd Alva leidt tot invallen van zowel Spanjaarden als Geuzen, die Delfshaven plunderen. Vooral 1572 blijkt wat dat betreft een rampjaar. Eerst vallen de Water-geuzen, na vijf dagen ervoor Den Briel te hebben hebben ingenomen, Delfshaven binnen. Nog geen week later volgen de Spanjaarden die onder bevelhebber Bossu Delfshaven in de as leggen. Als gevolg hiervan worden er schansen en andere verdedigingswerken opgericht. (Een schans is een combinatie van aarden wal met een diepe greppel aan de buitenzijde.) Na het vertrek van de Spanjaarden kiest de Delftse overheid openlijk voor de reformatorische ideologie en de roomse St.-Anthonis Capel wordt derhalve aan de Ned. Hervormde Kerk toegewezen.

1573

Delfshaven wordt versterkt

Delfshaven wordt versterkt met schansen en wallen om verdere aanvallen te kunnen weerstaan.

1574

Polders rond Delfshaven onder water

Ontzet van Leiden. Bij het doorsteken van de dijken door het leger van prins Willem van Oranje komen ook de polders rond Rotterdam en Delfshaven onder water te staan.

1577

Pieter Pieterszoom Heyn

Pieter Pieterszoon Heyn wordt op 17 november geboren in de Kerkhofsteeg. Deze is later omgedoopt tot Piet Heynstraat. Het huidige zgn. “geboortehuis” <linl erfgoed> is een replica uit 1871.

1580

Pietershuis

Bouw van het Pietershuis aan de kolk (St.- Pieter is de beschermheilige van de vissers)

1581: Onafhankelijkheidsverklaring van de Nederlanden

In 1573 word de uitoefening van de Rooms-Katholieke eredienst verboden door de Staten van Holland. In het jaar 1581 is zelfs iedere godsdienstige bijeenkomst van Katholieken verboden. Het Plakkaat van Verlatinghe wordt ondertekend door de Staten-Generaal van de Nederlanden in ‘s-Gravenhage. Een aantal provinciën zet Filips II af als hun heerser. Het kan worden gezien als de onafhankelijkheidsverklaring van de Nederlanden

1590

Conflict toegang tot Rotterdam

Rotterdam en Delft hebben een hooglopend conflict over de brug bij Overschie met betrekking tot de toegang naar Rotterdam via de Rotterdamse Schie.

1591

Brand vernielt Delfshaven

Brand vernielt een groot deel van Delfshaven. Veel huizen waren van hout. Delft trekt een aantal van de beperkende maatregelen uit 1536 in en verplicht tot het bouwen van stenen huizen.

1594

Vervanging sluis Hoge Zeedijk

De sluis in de Hoge Zeedijk wordt vervangen door een grotere en niet-overwulfde versie.

1597

College van de Admiraliteyt opde Maeze

Het nieuw opgerichte College van de Admiraliteyt opde Maeze, onderdeel van de zeemacht, vestigt zich in Rotterdam. Het statige Delft is de eerste keuze maar bedankt voor de eer. Men vindt de eigen haven te klein en vreest voor overlast van het ruwe scheepsvolk binnen de Delftse muren.

17de Eeuw

De 17e eeuw wordt vanwege de economische groei ook wel de Gouden Eeuw genoemd. 1602–1798 – tijd van de VOC, overzeese koloniën en de Engelse (handels)Oorlogen

1601

Delfshaven gaat weer schepen bouwen

Delft staat opnieuw toe dat er in Delfshaven op beperkte schaal schepen worden gebouwd en gerepareerd. De Buizenwaal wordt aangelegd vanwege de groei van de haringvangst. Ook de naam Buysse Gat duikt op in oude geschriften. NB.: Een buis (buys) is een kleine vissers-boot en een waal is een afzonderlijk en afgeschermd deel van een haven om schepen veilig te kunnen afmeren.

1602

De Pest

Overschie wordt getroffen door de Pest of ‘heete sieckte’.

1620

Pilgrim Fathers

Verblijf van de Pilgrim Fathers. Vanuit de St.-Anthonis Capel begint hun reis naar Amerika. Deze groep puriteinen vertrekt in 1607-1608 uit Engeland naar Nederland vanwege hoog opgelopen religieuze onenigheid met de Engelse staatskerk. In 1620 vertrekken ze weer, vanuit Delfshaven met hun schip de “Speedwell”. Via Southampton gaat de reis naar Amerika, in (o.a.) het schip “Mayflower”, om daar een eigen kolonie te stichten. Ze leggen met hetMayflower Compact de grondslag voor de staatsvorm van New England.

1623

Piet Heyn

Piet Heyn komt als vice-admiraal in dienst van de West-Indische Compagnie.

1628

Spaanse Zilvervloot

Heyn’s opdracht is de Spaanse Zilvervloot te veroveren en dat doet hij ook, op 8 en 9 september 1628 in de Baai van Matanzas bij Cuba. De buit bedraagt circa 15 miljoen gulden! Vanwege zijn strategische en tactische vermogens, geeft de Prins en de Staten hem in 1629 de opdracht de zeestrijdkrachten te reorganiseren. Als luitenant-generaal van Holland en West-Friesland verscherpt hij de tucht, maar stelt er betere gages en het recht van beroep tegenover. Hierdoor stijgt zijn populariteit bij het scheepsvolk. Hij heeft zijn taak echter niet af kunnen maken, want enkele maanden later overlijdt hij. Piet Heyn sneuvelt op 18 juni 1629 in een, overigens wél gewonnen, strijd tegen Duinkerkse kapers. Hij is begraven in de Oude Kerk van Delft.

1638

Helft haringvloot vertrekt uit Delfshaven

Tien bezitters van haringbuizen met circa veertig schepen vertrekken naar Rotterdam uit onvrede met het Delftse restrictieve bestuursbeleid in Delfshaven. Dit is bijna de helft van de haringvloot. Het heeft derhalve grote economische gevolgen voor Delfshaven en dus ook voor Delft. En in positive zin voor concurrent Rotterdam. Het geschrokken stadsbestuur in Delft trekt de beperkende maatregelen uit 1536 daarna geheel in. Er ontstaan zoutziederijen, kuiperijen, scheepswerven en taanderijen. De zoutziederij leverde vooral aan de haringvissers. Traankokerijen verwerken de door Groenlandvaarders aangevoerde walvistraan. De lucratieve bedrijfstak van bierbrouwerij blijft echter verboden!

1648

Vrede van Munster, erkenning van de Republiek der Verenigde Nederlanden.

1653

Zakkersdragershuisje en het Kraanhuis

Het Kraanhuis <linl erfgoed>, met daarin de (hijs)kraan waarmee de grote sluisdeur tussen Kolk en Achterwater kon worden opgehesen, bestond naar alle waarschijnlijkheid al driekwart eeuw. Daar tegenaan werd het Zakkendragershuisje <ink erfgoed>. gebouwd. Hier kwam het Zakkendragersgilde bijeen. Zakkendragers losten de schepen.

1671

Helling van VOC

De VOC-Kamer Delft koopt het terrein aan bij de Buizenwaal dat men al in huur had voor de bouw van de retourschepen. De werf- en havenactiviteiten van de VOC nemen gestaag toe en de handel moet worden opgeslagen, dus begint men in 1672 met de bouw van een groot pakhuis: het Zeemagazijn. Het imposante gebouw wordt getooid met een klokkentoren, vier schijn-schoorstenen met hemelglobes en met een gevelsteen met het bekende VOCD-monogram: uitbundige decoratie die uitdrukking gaf aan het prestige van de VOC.

1676

Zeemagazijn VOC – opening

Opening van het Zeemagazijn der VOC aan de Achterhaven. In 1706 en 1715 huurt de VOC twee aangrenzende percelen om de werf uit te breiden. Halverwege de 17e eeuw loopt de winst op de haringvisserij terug. De VOC neemt daarna een aantal andere werven over. De VOC bouwt in Delfshaven gedurende haar bestaan zo’n 111 kleinere Oost-Indiëvaarders

Eind 17de eeuw – opkomst van de jeneverindustrie